به گزارش روابط عمومی فرمانداری مهریز به نقل از خبرگزاری فارس، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد از ثبت ملی قنات حسن‌آباد شهرستان مهریز در فهرست آثار ملی کشور خبر داد.
 بهرام رضایی با بیان اینکه این قنات مربوط به دوره میانی اسلامی (قرن هشتم) است، اظهار داشت: قنات حسن‌آباد به شماره ثبتی 29976 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
وی افزود: با توجه به اینکه حق آب قنات متعلق به برخی اهالی شهرستان مهریز و یزد است، این قنات از محدوده کوه‌های غربالبیز آغاز می‌شود و پس از گذر از شهرستان مهریز تا روستای دهنو، حسن‌آباد و مریم‌آباد یزد نیز امتداد می‌یابد.
رضایی با اشاره به اینکه مالکیت قنات عمومی خصوصی است، عنوان کرد: یک پنجم آب این قنات متعلق به سادات مهریز است که در همان خود مهریز در تغار ساداتی جدا و تحویل آنها می‌شود و بقیه آب، سهم روستای دهنو و حسن‌آباد یزد است و حدود 200 نفر مالکان آب و 400 نفر بهره‌بردار هستند و هشت جره از این آب نیز متعلق به آب‌انبار نو مریم‌آباد بوده است.
وی در مورد مشخصات این قنات قدیمی نیز اظهار داشت: مادرچاه قنات دهنو - حسن‌آباد با عمق 40 متر در محدوده چشمه غربالبیز مهریز قرار گرفته است و حوزه آبریز قنات، ارتفاعات شیرکوه و سرریز چشمه غربالبیز و تشکیلات آهکی در منطقه، تغذیه کننده اصلی منابع زیرزمینی و جریانات زیر سطحی در این محدوده است و آبدهی قنات بر اساس میزان بارندگی سالانه در شیرکوه است که در فصل بهار و سال‌های ترسالی به 200 لیتر در ثانیه و در فصل تابستان و پاییز آبدهی قنات کاهش یافته و به 110 لیتر در ثانیه می‌رسد.
رضایی خاطرنشان کرد: این قنات دارای پنج شاخه پیشکار اصلی، پیشکار کوهی، شق قنات، کوه سرخی و شاه‌نشینی است و آبدهی قنات فعلا از شاخه شق قنات تامین می‌شود.
این مسئول از ویژگی‌های این قنات را علاوه بر میزان آبدهی نسبتا مناسب و بالا، عمق کم کانال آبرسان مهریز تا یزد دانست و گفت: لایه‌های گچی و نمکی و ... در طول مسیر قنات تشکیل نمی‌شود و این باعث شده است تا آب قنات با همان کیفیت اولیه بدون داشتن هیچ‌گونه املاحی از جمله کلسیم، سدیم، منیزیم و ... به آبادی‌های پایین دست انتقال یابد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد تصریح کرد: بیشترین استفاده از آب این قنات برای کشاورزی بوده و قسمتی هم برای شرب به کار می‌رفته است و در طول مسیر خود آب‌انبارها و باغات و زمین‌های کشاورزی را مشروب می‌کرده همچنین آسیاب‌هایی را به حرکت در می‌آورده است، اما امروزه تنها برای استفاده برای آبیاری باغ‌های بین راه و کشت و کار در مهریز، دهنو و حسن‌آباد مشیر یزد به کار می‌رود.
وی در مورد تعمیراتی که بر روی این قنات انجام شده است، گفت: به تازگی به علت کم شدن آب قنات در بالای سر مادرچاه و کوهپایه‌های غربالبیز، بندی ایجاد کرده‌اند تا با جمع شدن سیلاب‌ها، میزان آبدهی قنات افزایش یابد.
رضایی ادامه داد: همچنین شاخه محمدآباد که حدود 50 سال است خشکیده، دوباره توسط سازمان جهاد کشاورزی در حال احیاست تا شاید دوباره آبی از آن استحصال شود.
وی، ایجاد در پوش‌های بتنی برای مادرچاه‌ها و لایروبی سالانه را از تعمیرات انجام شده بر روی این قنات اعلام کرد.
رضایی خاطرنشان کرد: برای حفظ این میراث گران‌بها و شاهکار کهن همچنین هدر نرفتن زحمات پیشینیان که با زحمت و مشقت بدون دسترسی به امکانات امروزی و پیشرفته، ماه‌ها و سال‌ها از عمر خود را صرف پدید آوردن این قنات کرده‌اند، لازم است اقداماتی انجام گیرد.
وی از جمله این اقدامات به جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز در حریم قنات اشاره کرد و افزود: یکی از علل خشکیدن قنات‌ها، حفر چاه‌ها در حریم قنوات است.
رضایی عنوان کرد: لایروبی سالانه قنات و جلوگیری از هدر رفت آب با مرمت شقی که در مسیر قنات ایجاد شده است همچنین جلوگیری از طرح‌های صنعتی و ... که در مسیر راه می‌تواند برای پشته‌ها و میله چاه‌ها مزاحمت ایجاد کند، از دیگر اقداماتی است که می‌توان برای زنده نگه داشتن این قنات انجام داد.